Doświadczenia kliniczne dotyczące stosowania leku Naklofen żel w łagodzeniu bólu i zapalenia w przebiegu zwyrodnieniowych chorób reumatycznych ^[i]

Streszczenie

Zwyrodnieniowe choroby układu mięśniowo-szkieletowego to jedne z najczęstszych chorób występujących w dorosłym życiu. Dotyczą one wysokiego odsetka pacjentów poddawanych terapii, a także stanowią przyczynę czasowej niesprawności, niezdolności do pracy oraz wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Częstość występowania zwyrodnieniowych chorób układu mięśniowo-szkieletowego wzrasta wraz z wiekiem, a obecne zmiany demograficzne mogą wpływać na zwiększenie występowania tego problemu w nowoczesnych społeczeństwach. W ostatnich dziesięcioleciach wprowadzono wiele preparatów NLPZ (Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych) przeznaczonych do stosowania miejscowego w leczeniu bólu i stanu zapalnego, w przebiegu chorób zwyrodnieniowych układu mięśniowo-szkieletowego. Miejscowe NLPZ mogą być stosowane same lub przy użyciu metod fizjoterapeutycznych takich jak fonoforeza i jonoforeza. Metody te są stosowane są w celu zwiększenia przenikalności i dostarczania substancji do i przez warstwę rogową naskórka. Miejscowo stosowany diklofenak stanowi bezpieczną, dobrze tolerowaną i skuteczną metodę leczenia bólu i stanów zapalnych u pacjentów z chorobami zwyrodnieniowymi układu mięśniowo-szkieletowego. Wyniki badań leku Naklofen żel^[ii] potwierdzają jego działnie przeciwzapalne i przeciwbólowe działanie oraz dobrą tolerancję, bez żadnych reakcji miejscowych i ogólnoustrojowych.

Słowa kluczowe

choroby reumatyczne, diklofenak do stosowania miejscowego, Naklofen żel

Wstęp

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) są powszechnie stosowane w leczeniu chorób układu mięśniowo-szkieletowego, zarówno ze względu na posiadane właściwości przeciwzapalne jak i przeciwbólowe.^[2] 

W ostatnich dziesięcioleciach wprowadzono wiele preparatów NLPZ do stosowania miejscowego w leczeniu ostrych urazów tkanek miękkich, a także zapalnych i zwyrodnieniowych chorób układu mięśniowo-szkieletowego. Zaletą miejscowych NLPZ jest proste zastosowanie, zapewniające wysokie miejscowe stężenie leku przy niskim wchłanianiu ogólnoustrojowym i minimalnych ogólnoustrojowych skutkach ubocznych.^[1] Problemy natury mięśniowo-szkieletowej staowią ważny element występujący w praktyce lekarskiej i  dotycząc jednej na 10 nowych konsultacji lekarza pierwszego kontaktu.. Najczęściej pacjenci cierpią z powodu przewlekłego bólu w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów i reumatoidalnego zapalenia stawów, bólu po urazach i operacjach oraz bólu pleców^[3]. Choroba zwyrodnieniowa stawów, znana również pod nazwą osteoartroza, jest najczęstszą postacią zapalenia stawów. Stanowi ona częstą przyczynę długotrwałej niesprawności u osób dorosłych. Częstość jej występowania waha się w zależności od populacji, generalnie wzrastając z wiekiem.^[1]

Materiał i metody

Skuteczność kliniczną leku Naklofen żel oceniano w dwóch badaniach obejmujących łącznie 510 pacjentów. Celem tych badań było wykazanie skuteczności leku Naklofen żel (sól dietyloamoniowa diklofenaku) w leczeniu zwyrodnieniowych chorób reumatycznych przy zastosowaniu metody ultradźwiękowej fonoforezy oraz jonoforezy.^[4] [5] 

W pierwszym badaniu skuteczność leku Naklofen żel oceniano u pacjentów ze zwyrodnieniową chorobą reumatyczną, stosując metodę ultradźwiękowej fonoforezy. Do trwającego 15 dni leczenia przy użyciu leku Naklofen żel włączono 410 pacjentów cierpiących na różne zwyrodnieniowe choroby reumatyczne. Stan pacjentów monitorowano podczas trzech wizyt, na początku leczenia, po 7 oraz po 15 dniach leczenia. Monitorowano obecność bólu, występowanie obrzęku, ograniczeń ruchowych, a także ocenę stanu funkcjonalnego przez lekarza. Dodatkowo oceniano nasilenie bólu i skuteczność leczenia.^[4]

Do drugiego badania włączono 100 pacjentów: 50 pacjentów z zespołem cieśni nadgarstka (CTS) objęto badaniem z użyciem fonoforezy, a 50 pacjentów z obecnością zmian zwyrodnieniowych w stawach rąk objęto badaniem z zastosowaniem jonoforezy. Celem obu badań było wykazanie skuteczności i bezpieczeństwa stosowania leku Naklofen żel w leczeniu zwyrodnieniowych chorób stawów.

Fonoforezę ultradźwiękową przeprowadzano u pacjentów codziennie przez 15 dni, stosując Naklofen żel na powierzchni skóry obu lub jednego nadgarstka (w zależności od obecności CTS w obu bądź jednej ręce). W badaniu wzięło udział 41 kobiet i 9 mężczyzn w wieku 37- 82 lat; średnia wieku wynosiła 57,8. Wszyscy pacjenci byli badani przed i po leczeniu: historia choroby (charakterystyka dolegliwości, stopień bólu, zaburzenia czucia, obrzęk dłoni, czas występowania dolegliwości - dzień/noc) i badanie elektromiograficzne (EMG). Jonoforezę również przeprowadzano codziennie podczas 15 dni stosowania leku Naklofen żel na obu rękach. Grupa badawcza obejmowała 43 kobiety i 7 mężczyzn w wieku 55-72 lat; średnia wieku wynosiła 62,98. Wszyscy pacjenci byli badani przed i po leczeniu: historia choroby (charakterystyka dolegliwości, stopień bólu, ocena obrzęku, czas występowania dolegliwości - dzień/noc), ocena deformacji stawów, ocena czucia w obszarze ręki, ocena dystrofii mięśni i badanie siły uścisku ręki.^[5]

Naklofen żel jest lekiem o właściwościach przeciwzapalnych i uśmierzających ból, przeznaczonym do użytku zewnętrznego. Jest on dostępny w dawce 11,6 mg soli dietyloamoniowej diklofenaku na 1 gram żelu, co odpowiada 10 mg diklofenaku na 1 gram żelu. 

Wskazania do stosowania leku Naklofen żel  to:^[2]  

1. reumatyzmu pozastawowego (bóle mięśni, stany zapalne tkanki łącznej włóknistej, kaletek maziowych, zapalenie ścięgien, zapalenie pochewek ścięgien, bóle lędźwiowego odcinka kręgosłupa lub stawu barkowego) 
2. zmian pourazowych (naciągnięcia, skręcenia, zwichnięcia)
3. ograniczonych i łagodnych postaci zapalenia stawów.

Wyniki i dyskusja

1. Ocena skuteczności stosowania leku Naklofen żel u pacjentów ze zwyrodnieniowymi chorobami reumatycznymi^[4] 

Pacjenci objęci pierwszym badaniem cierpieli na różne zwyrodnieniowe choroby reumatyczne. Występowanie poszczególnych rozpoznań przedstawiono w tabeli 1. Wyniki dotyczące częstych objawów (takich jak obecność bólu, obrzęk, ograniczenia ruchowe, ocena stanu funkcjonalnego przez lekarza) przedstawiono na ryc. 1 - 4. Wyniki dotyczące natężenia bólu oraz skuteczności leczenia przedstawiono na ryc. 5 i 6.

1.1 Objawy

a) Obecność bólu

Objawy subiektywne to: ból w dzień, ból w nocy, ból podczas ruchu, ból w spoczynku i inne.

b) Obrzęk

Objawy oceniano w następujący sposób:
a: brak obrzęku; b: łagodny obrzęk; c: silny obrzęk 

c) Ograniczenie ruchomości

Objawy oceniano w następujący sposób:
a: brak ograniczenia ruchomości; b: łagodne ograniczenie ruchomości; c: duże ograniczenie ruchomości

d) Stan funkcjonalny

Ocena stanu funkcjonalnego przez lekarza:
a: normalna aktywność; b: nieznacznie ograniczona aktywność; c: bardzo ograniczona aktywność; d: niemożliwa normalna aktywność (pacjent jest przykuty do łóżka)

1.2 Pomiary natężenia bólu 

Pomiar natężenia bólu w skali VAS (1-10) odbywał się podczas trzech wizyt.

Średnia wartość spadła z 7,38 w dniu 0 do 2,22 w dniu 15.

1.3 Ocena skuteczności leczenia

Skuteczność leczenia oceniana była przez lekarza i pacjentów w  opraciu o następujące parametry: 

• całkowita remisja  
• widoczna poprawa 
• umiarkowana poprawa 
• nieznaczna poprawa 
• nieskuteczne leczenie

2. Skuteczność leku Naklofen żel stosowanego przy użyciu metody fonoforezy i jonoforezy^[5]

2.1. Fonoforeza 

Badania ankietowe wykazały, że częstość występowania objawów zmalała od początku leczenia (ryc. 7).

Wynik oceny bólu w 10-punktowej skali analogowej VAS wynosił 7,40 punktów (średnio) przed leczeniem; ból zmniejszył się do 5,16 (średnio), czyli o 2 punkty (średnio), po 15 dniach leczenia. 

W subiektywnej 5-punktowej skali (od a do e) oceny bólu przez pacjenta uzyskano następujące wyniki: 15 pacjentów miało bardzo silny ból (a), 25 pacjentów miało silny ból (b), a 10 pacjentów - średnio nasilony ból (c).

Po leczeniu przy użyciu Naklofenu w postaci żelu ból uległ zmniejszeniu: bardzo silny ból - u 1 pacjenta, silny ból - u 10 pacjentów, średni ból - u 28 pacjentów i niewielki ból - u 11 pacjentów (d).

2.2. Jonoforeza

Badanie ankietowe pokazało, że występowanie objawów zmalało od początku leczenia.

Wynik oceny bólu w 10-punktowej skali analogowej VAS wynosił 6,50 punktów (średnio) przed leczeniem; ból zmniejszył się do 4,30 (średnio), czyli o 2,2 punkty (średnio).

Dwa badania dotyczące leku Naklofen żel objęły łącznie 510 pacjentów z różnymi zwyrodnieniowymi chorobami reumatycznymi. Tolerancja leczenia była dobra; u żadnego pacjenta nie wystąpiły reakcje miejscowe lub ogólne. Obserwowano znaczną redukcję objawów od dnia 0 do dnia 15, a także zmniejszenie natężenia bólu od dnia 0 do dnia 15.^{[4] [5]}

U pacjentów z CTS najlepsze efekty obserwowano w łagodnych przypadkach CTS. W przypadku zaawansowanego stadium choroby i długotrwałego ucisku na nerw pośrodkowy obserwowano subiektywne zmniejszenie bólu pomimo niewielkiej lub braku poprawy w zapisie EMG, najprawdopodobniej ze względu na zmniejszenie obrzęku kanału nerwu pośrodkowego.^[5]

U pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi w stawach rąk, znaczne zmniejszenie bólu obserwowano w subiektywnej ocenie pacjentów, jak również w analogowej skali VAS. Zaobserwowano istotną poprawę siły uścisku ręki. Siłę uścisku ręki oceniano w badaniu pacjentów przy użyciu pięciopunktowej skali MRC; u większości badanych uzyskano o jeden punkt więcej. Około 10% poprawę siły uścisku ręki obserwowano podczas pomiarów z użyciem mankietu sfingomanometru.^[5]

Wnioski

Aktualne badania wskazują, że miejscowo stosowany diklofenak stanowi bezpieczną, dobrze tolerowaną i skuteczną metodę leczenia bólu u pacjentów z ostrymi urazami tkanek miękkich, a także z obecnością zapalnych i zwyrodnieniowych chorób układu mięśniowo-szkieletowego. Również doświadczenia kliniczne z lekiem Naklofen żel potwierdzają jego przeciwzapalne i przeciwbólowe działanie oraz dobrą tolerancję, bez żadnych reakcji miejscowych i ogólnoustrojowych, w leczeniu zwyrodnieniowych chorób reumatycznych.

Literatura źródłowa:

1. Nair B et Taylor-Gjevre R. A Review of Topical Diclofenac Use in Musculoskeletal Disease. Pharmaceuticals 2010, 3, 1892-1908; doi:10.3390/ph3061892
2. Charakterystyka producktu lecznieczego,  Naklofen Top 10mg/g, żel
3. Jordan et al. Anual consultation prevalence of regional musculoskeletal problems in primary care: an observational study BMC Musculoskeletal Disorders 2010, 11:144
4. Final report. Postmarketing surveillance study of efficacy of Naklofen gel in patients with degenerative rheumatic disease by method of ultrasound sonophoresis. Data on file. Krka d. d., Novo mesto, Slovenia 2005.
5. Final report. Postmarketing surveillance study of efficacy of Naklofen gel in phonophoresis and ionophoresis. Data on file. Krka d. d., Novo mesto, Slovenia 2002.

1. Tłumaczenie i adpatacja artykułu przygotowanego przez Primoža Košira, kierownika produktu, krka, d.d., Novo mesto, Słowenia
2. Zgodnie z decyzją z dnia 30.12.2011 Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medcznych i Produktów Biobójczych Nr UR/ZD/4448/11 nastąpiła zmiana nazwy produktu leczniczego Naklofen gel objętego pozwoleniem na dopuszczenie do obrotu nr 4146 z dnia 5 listopada 2008 roku na produkt leczniczy o nazwie Naklofen Top.